Yaz aylarının gelmesiyle birlikte turizm dönemi açılsa da halkın büyük kısmının planları ortasında tatil yapmak yok. Her alanda artan fiyatlar nedeniyle hâlihazırda geçim kahrı çeken çoğunluk, birkaç katına çıkan otel ve yol fiyatları karşısında tatil yapmaya da bütçe ayıramıyor.
Metropoll Araştırma’nın turizm beklentileri konusunda yaptığı ankete nazaran halkın yüzde 70’i tatil yapmayacağını söylerken, sadece yüzde 13’ü tatil beldelerine gideceğini belirtiyor.
Türkiye’nin beğenilen tatil bölgelerinden Antalya’ya bakıldığında, 4 kişilik aile için bir haftalık ultra her şey dahil konseptli otel fiyatı en ucuz oda için 22 bin liradan başlıyor, 160 bin liralara kadar uzanıyor. Hakikaten, Antalya’da yerli turistin varlığına pek rastlanmazken, çoğunluk Ruslar ve İngilizlerden oluşturuyor.
Yerli turistin en çok tercih ettiği tatil beldelerinden olan Bodrum’a bakıldığında da 4 kişilik bir aile için ultra her şey dahil konseptindeki en ucuz otelin oda fiyatı 34 bin liradan başlıyor, 411 bin liraya kadar çıkıyor.
Uçak biletlerine ise uygun saat dikkat edilmeksizin bakıldığında, bir kişinin gidiş-dönüş fiyatı için 1600 liranın gözden çıkarılması gerekiyor. Otobüs opsiyonunda ise bir kişinin yol masrafı 1300 liradan başlıyor. Firmalar artan akaryakıt fiyatlarından dolayı tek taraf bilet keserken, birtakım firmalar taksitli otobüs bileti satışlarına başladı.
Hâl böyleyken, yol parasının bile tatile gitmemek için kâfi bir sebep olduğunu söyleyen halk ise memleketine yahut akraba yazlığına gitmenin dahi bütçesini zorlayacağını lisana getiriyor. Geçen yıl tatil yaptığı otel yahut pansiyona bu yıl gücü yetmediği için gidemeyeceğini söyleyenler de var, memleketine dahi gidemeyecek olanlar da…
Peki, ekonomik şartlar nedeniyle tatile gidemeyen halk, durumu nasıl kıymetlendiriyor, turizmciler mevcut problemden nasıl etkileniyor, tahlil var mı?
“Maliyetler yüzde yüze yakın arttı, artırım kaçınılmaz oldu”
Antalya’da otel sahibi olan Özer Saraçoğlu bu yıl fiyatların yerli turist için epeyce yüksek olduğu ve iç pazarın şimdiden daraldığı görüşünde.
Saraçoğlu, 4 kişilik bir ailenin, orta kalite bir otelde, ultra her şey dahil konseptinde bir tatil yapmak için 70 ila 80 bin lirayı gözden çıkarması gerektiğini söylerken, otellerin artan maliyetleri nedeniyle fiyatları artırmasının kaçınılmaz olduğunu lisana getiriyor:
“Enerji, yiyecek, içecek, alkol, işçi maliyetleri başta olmak üzere her kalemde enflasyonun üzerinde artışlar oldu. TL bazında yüzde yüze yakın artırım yapılmazsa ziyan etmeye başlanır. Münasebetiyle fiyatları artırmaya mecbur kalındı, ne yazık ki bu türlü bir sorun oluştu.”
“10 gün tatile çıkan 7 gün çıkacaktır, 5 gün çıkan hiç çıkamayacaktır”
Saraçoğlu, “Bu yılki yerli turist sayısı, geçen yılın altında olacaktır. Yüzde yüze civarı artırım var fiyatlarda… Bu da yerli turistin bütçesini zorlayacaktır. 10 gün çıkan 7 gün çıkacaktır, 5 gün çıkan tahminen hiç çıkamayacaktır tatile” diyor.
“Yabancı turistler, yerli turistten oluşan açığı kapatıyor fakat iç pazarı yok sayamazsınız”
Saraçoğlu, alandaki gözlemlerinden yola çıkarak yerli ve yabancı turist istikrarı için de şu bilgileri paylaşıyor:
“Şu an bilhassa Avrupalı turist sayısında belirli bir artış var. Yabancı turistler, yerli turistten oluşan açığı kapatıyor ancak hiçbir otel yerli turistten vazgeçmez. Herkes kendi kapasitesi içinde yerli turisti tutmaya çalışacaktır. Oteller iç pazardaki hisselerini sıfırlamamak için, iç pazardaki konuklarına, fiyat ödünleri verip belirli bir kapasiteyi tutmaya çalışacaklarıdır. Akıllı olan atılım bu olur. Bir pazarı yok sayamazsınız.”
“Yeni doğan yeğenimi görmek için memlekete bile gidemeyeceğim”
İstanbul’da yaşayan, özel dalda çalışan bir bayan da bu yıl tatile gidemeyeceğini, gündelik temel gereksinimlerini dahi karşılamakta zorlandığını lisana getiriyor ve ekliyor:
“Bu şartlarda kamp üzere alternatifler dahi gündeme gelemiyor. Ülke içinde çok da uzak olmayan uzaklıklar için dahi ulaşım fiyatları akıl almaz derecede yükselmiş, öteki pek çok şeyde olduğu üzere… Kampta dahi konaklama kirası, yol, yeme içme üzere muhtaçlıkları karşılamak pek mümkün görünmüyor. Şöyle örnek vereyim; kardeşimin yakın vakitte çocuğu oldu ve şimdi göremedim. Yeğenimi görmek için dahi memlekete gidemeyeceğim muhtemelen. Yalnızca yol ve öbür kolay masraflar dahi ortalama maaş alan bir insanı aylık olarak çok zorlayacak düzeylere ulaştı.”
Yaklaşık 7 yıldır özel kesimde çalışan bayan, alım gücünün düşmesi ve tatile dahi bütçe ayırmaması durumunu “Son birkaç aydır önemli manada öfke hissediyorum” diye özetliyor.
“Her yanı hoşluklarla dolu olan ülkenin vatandaşları, kendi ülkelerindeki imkânlardan yararlanamıyor”
31 yaşındaki bayan, ülkenin yüzde 70’inin tatile gitmeyecek olması konusunda da şu yorumu yapıyor:
“Yıl boyunca esasen iş gerilimi, geçim gerilimi üzere pek çok sorun yaşayan insanların en temel gereksinimlerinden birisi tatil fakat memlekette dahi gidilemeyecek bir ortamdan kelam ediyoruz. Dört bir yanı çok çeşitli tarihi, kültürel ve doğal hoşluklarla dolu olan bir ülkenin vatandaşları, kendi ülkelerindeki bu imkânlardan faydalanamıyor. Bu ülkenin vatandaşları için tüm bunlar artık erişilemez birer lüks…”
“Geçen yıl 6 bin liraya kaldığımız otel 17 bin lira olmuş”
Pandemi öncesine kadar kontratlı tarih öğretmeni olan ve şu anda Ankara Üniversitesi’nde doktorasını yapan Ahsen Şahin geçen yıllarda tatil için otel pansiyonları tercih ettiğini söylüyor. Geçen yıl arkadaş kümesiyle Antalya’da her şey dahil bir otelde konakladıklarını belirten Şahin, 5 gece için iki şahsa 6 bin lira ödediklerini, bu yıl birebir otelin 17 bin liraya çıktığını lisana getiriyor.
Tatil için hâlâ araştırma yaptıklarını söylüyor Şahin, ve “Yolu ve ekstra harcamaları da ekleyince 25 bin lirayı bulacak tatil masrafım, benim için çok çok yüksek bir meblağ. Yurt dışı çeşitleri bu noktada birebir paraya denk geldiği için daha cazip geliyor, gücüm yetse tercihimi o tarafta kullanırdım ancak bu fiyatlar karşısında hiçbirine gidemeyeceğim” diye konuşuyor.
“Dünyanın gerçek yerinde doğmadığımı düşünüyorum”
“Dünyanın gerçek yerinde doğmadığımı düşünüyorum” diyen Şahin, “Batı’da doğarsanız şanslısınız. Pek çok arkadaşım yaşamak yahut projeleri için yurt dışına gidiyor, ortadaki rahat hayatı bilince burası size eziyet üzere geliyor. Düzgün bir üniversitede eğitim alıp, çok uğraşıp gerçek düzgün para kazanamamak beni çok üzüyor” sözlerini kullanıyor.
“Eski nesle nazaran ekonomik açıdan makus durumda olup tatili düşünmemiz bile saçma”
Metropoll Araştırma’nın ülkenin yüzde 70’inin tatile gitmediğini ortaya koyan araştırmasına yönelik konuşan Şahin, eski jenerasyonlar için tatilin muhtaçlık olarak görülmediğini lakin Y ve Z jenerasyonu için bunun bir alışkanlık ve gereklilik olduğunu lisana getiriyor:
“60 ve 70’lerde gençliklerini yaşayan ailem için tatile gidip gitmemek çok kıymetli değil. Makûs bir iktisatta yönetildiğimizi kabul ediyorlar lakin ‘ekonomi makûs, hâlâ kahve içmeye dışarı çıkıyorsunuz’ diyorlar. Onlar için ekonomik açıdan berbat durumda olup tatili düşünmemiz bile saçma.
Bizim üzere, 90-20’lerde doğmuş, demokrasiyi biraz kapıdan görüp, iktisadın güzel olduğu devirlere denk gelmiş beşerler için ise alışkanlık… Etrafımdaki insanların hepsinde genel bir mutsuzluk, güç düşüklüğü, bir bıkkınlık var.”
“Kayınpederin yazlığına gidiyoruz, otele gücümüz yetmiyor”
Grafikerlikten emekli olan 52 yaşındaki emekli Ufuk Topal da bu yıl ailecek yapacakları tatil için Balıkesir’e, kayınpederinin yazlığına gideceklerini söylüyor ve ekliyor: “Orası da olmasaydı tatil yapamazdık.”
Topal, yol fiyatının dahi bütçeyi zorlayacağını, tasarruf etmek için 1915 Çanakkale Köprüsü’nü kullanmayacaklarını söylüyor:
“Arabamızla gideceğiz. Gidiş geliş yol masrafı 1600-2000 liraya mal olacak. Bu yalnızca akaryakıt parası… Fiyatlı yollar dahil değil. 52 yaşındayım ve hayatımın hiçbir periyodunda personelin, halkın bu türlü ezildiği bir devir görmemiştim.”
“Bu yıl yol parası, geçen yılın konaklaması kadar”
Fizyoterapi öğrencisi olan Gizem Çetinkaya da olağanda her yıl tatil yaptığını lakin bu yıl tatil yapamayacağını lisana getiriyor.
Çetinkaya, tatile gitmesi durumunda geçen yıl konaklamaya ödediği fiyatı bu yıl yol parasına ödemek zorunda kalacağını söylüyor:
“Geçen sene Balıkesir’de apart otel tutmuştuk arkadaşlarımla, 4 gün için kişi başı 600-700 lira ödemiştik, fiyatı uygundu. Bu yıl gidemeyeceğiz, artık yol parası zati o kadar. Geçen sene kaldığımız yerin fiyatı da 2-3 katına çıkmış. Her yıl otelde tatil yapan ailem de bu sene tatile gidemeyecek. Bu durumda olmak beni çok üzüyor.”
“İki kişinin yol masrafı çok oluyor diye eşim memlekete gelmeyecek”
İsmini vermek istemeyen bir mesken bayanı da bu yıl memleketi Samsun’a gideceğini fakat yol parası nedeniyle eşinin kendisine katılamayacağını söylüyor.
İki kişinin yol masrafının bütçelerini zorlayacağını söyleyen bayan, “Zaten temel gereksinimlerimizi zar sıkıntı karşılıyoruz. Geçen yıllarda bir-iki defa masraf gelirdik memlekete. Fakat artık çok kıymetli, eşim gelmeyecek, ben gidiyorum. Bir kişinin yol masrafı bin lira. Biz doğalgazın, elektriğin kaç para geleceğini düşünüyoruz. Yalnızca yola nasıl bu kadar bütçe ayıralım?” diyor.
“Erken rezervasyon sayesinde gidebildim”
Pastane çalışanı olan Cebrail Çeliker ise tatilini erken rezervasyonla yapanlardan. İzmir Menderes’te her şey dahil konseptli bir otelde tatil yaptığını ve şimdi döndüğünü söylüyor:
“Ocakta yer ayırmıştık, 4 kişilik ailemiz için bir haftalık 12 bin lira ödedik. Şu an tıpkı otel 20 bin liradan fazla…. Artık yer ayırtsaydık biz de ödeyemezdik… Evet yol parası çok yüksek, her şey çok değerli lakin erkenden ayırtınca daha uyguna geliyor, senede bir sefer olduğu düşünülürse karşılanacak bir şey.”