Tarihçi müellif Prof. Dr. İlber Ortaylı, Hürriyet gazetesindeki “1500 yaşına hakikat… Ayasofya” başlıklı köşe yazısında son vakitlerde tahribatlarla gündemden düşmeyen Ayasofya için “Yılda 3 milyon ziyaretçinin girmesi bir facia” sözlerini kullandı.
Ortaylı, “Dünyada bu üzere yapıtların hepsinde randevu sistemi uygulanıyor. Floransa’daki Duomo denen katedrale, Roma’daki 6. asırdan kalma binalara bakınız. Üstelik Floransa’daki katedral, Brunelleschi’nin bir olağanüstüsü olmasına karşın öbür saydıklarımda merkezi kubbe denemesi de çok geç devirdedir.” yorumunda bulundu.
Ortaylı, şunları kaydetti:
“Bütün bu yapının önemli biçimde incelenmesi, uzun uzun raporlarla öne konması ve tartışılması gerekiyor. Ayasofya’nın onarım için muhakkak bir süre kesinlikle kapatılması gerekiyor. Yılda 3 milyon ziyaretçinin Ayasofya’ya girmesi bir facia. Dünyada bu üzere yapıtların hepsinde randevu sistemi uygulanıyor. Floransa’daki Duomo denen katedrale, Roma’daki 6. asırdan kalma binalara bakınız. Üstelik Floransa’daki katedral, Brunelleschi’nin bir mükemmeli olmasına karşın öbür saydıklarımda merkezi kubbe denemesi de çok geç devirdedir.
“Ortaylı yazısında, “Bütün binanın paklığı için; yani olağan rutubetin ve suların akıtılması için yapılan kanalların, tabanın sağlamlaştırılması ve vaktin getirdiği çöküntüyü önlemek için yapılan dayanakların yanlışsız düzgün tespiti gerekir ve Ayasofya’ya randevu ile alınan ziyaretçinin makul sayıyla olması da buna dahildir. Ayasofya, Justinianus’un; yani Konstantin üzere değil, gerçek manada Hıristiyanlığı kabul etmiş, inançlı Hıristiyan imparatorun yaptırdığı binadır. Justinianus Makedonyalıdır, Latinceyi ve Roma’yı sever; Helenliğe de tercih eder. Asırlar uzunluğu bütün Hıristiyan milletlerin yahut İslamiyetten sonra Müslüman milletlerin de fethini hayal ettikleri açık; lakin Fatih Sultan Mehmed üzere büyük bir kumandan bunu gerçekleştirmiştir. Fatih Sultan Mehmed ismini değiştirmedi; Ayasofya’nın Fethiye Mescidi olduğu gerçektir fakat padişahın kendi isminin kullanımı için 1459’dan sonra Fatih Camisi’ni de yaptırdığı bir gerçektir. İstanbul’un fiili başşehir olması da esasen 1459 yılını bulmuştur.” tabirini kullandı.
Ortaylı yazısının devamında şunları söyledi:
“1500 yılına gelen binanın kullanımı, İspanya’da Kurtuba’daki caminin getirildiği hal örnek alınarak gerçekleştirilemez. Biz, İspanyollar üzere davranmak zorunda değiliz. Ayasofya’nın sahibi olmak elbet bir övünç sorunu, bir hâkimiyet sembolüdür fakat onu korumak babındaki mesuliyetin yükü da ortadadır.”