Sinop’un Boyabat ilçesi Karaburun bölgesindeki maden alanı için 15 Ekim günü dev bir ihale yapılacak. Maden Tetkik ve Arama’nın (MTA) sayılarına nazaran bölgede 79 milyon 800 bin ton maden rezervi bulunuyor.
Rezervde üretilebilir durumda 1 milyon 220 bin ton bakır, 177 bin ons altın, 279 bin ton da çinko var. Yeniden MTA’ya nazaran rezervin mali bedeli 13.3 milyar dolar yani 456 milyar lira. İhalenin bedeli ise 3.5 milyar lira.
CHP Genel Lider Yardımcısı ve Zonguldak Milletvekili Deniz Yavuzyılmaz bakır maden alanı tesisi kurmak için yapılacak ihalenin Cengiz Holding’e verileceğini söyledi. Yavuzyılmaz ihaleyle ilgili şu bilgiyi verdi:
■ Bu alanda şahsen MTA tarafından belirlenen 13.3 milyar dolarlık bakır, altın ve çinko rezervi var. Maden Alanında üretilecek bakırın piyasa bedeli ihale şartnamesine nazaran bizim yaptığımız hesaplamalarla birlikte 100 milyar lira. Lakin sahanın rekabetten uzak bir formda ihale bedeli 3 buçuk milyar lira. Ortadaki fark 28 kat.
■ İhaleyi 3.5 milyara alacak olan şirket 10 yıl üretim yapacak. Bu müddette ihaleyi alacak firma 100 milyar lira kıymetinde maden elde edecek ve bunun yalnızca yüzde 1’ini MTA’ya verecek. 10 yıl sonra da alandaki 13 milyar dolarlık rezerv büsbütün kendisinin olacak.
İZABE TESİS KAİDESİ ARANIYOR
■ Şartnamede ihaleye girecek firmanın izabe tesisine sahip bulunması kararı var. Bakırı zenginleştiren bu tesis, yalnızca Cengiz Holding’de var. Samsun’daki bu tesisi 2004’te 33 milyon dolara devletten özelleştirmeyle aldılar. Tıpkı tesisi bugün kurmak 300 milyon dolara mal oluyor. İhaleye tek firma katılsa ve rekabet oluşmasa bile, izabe koşulu nedeniyle maden alanını Cengiz Holding ya da onun ismine girecek firma alacak.
■ Cengiz Holding Türkiye’deki bakır üretimini sağlayan tesisi 2004 yılında AKP marifetiyle devletten özelleştirme yoluyla çok cüzi bir sayıya 33 milyon dolara devraldı bugün prestijiyle tıpkı tesisi kurmak istese bir öbür şirket 300 milyon dolar üzere bir sayıya muhtaçlığı var. Bu biçimde yapılan ihalelerde Cengiz Holding’i devasa bir avantaja kavuşturuyor. Bu halde yapılan ihalelerle bakır maden alanlarını adeta topluyor. Kendisi direkt ihaleye girerek de alabiliyor, kendisini gizlemek istediğinde ise bir öteki şirket aracılığıyla da.
■ Ankara’daki Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü (MAPEG) binasında yapılacak olan ihaleyi, rekabet oluşmasa dahi, izabe tesisi koşulu nedeniyle Cengiz ya da evre hedefiyle onun ismine girecek bir firma alacak. Daha evvel Elazığ’da emsal bir ihaleye yapılmış, izabe tesisi kuracağı vaadi ile ihaleyi alan şirket kısa müddet sonra bundan vazgeçip alanı Cengiz’e devretmişti. Yeni ihalede de Cengiz Holding’in isminin tartışılmasını önlemek maksadıyla tıpkı taktiğin uygulanabileceği belirtildi.
2024’te özelleştirmeye aldılar
Eti Bakır Samsun Tesisi, Karadeniz’deki bakır cevheri yataklarını kıymetlendirmek üzere 1973’te kuruldu. Sitesinde yer alan bilgiye nazaran Türkiye’nin cevherden bakır elde eden tek fabrikası. 2004’te özelleştirme kapsamında Cengiz Holding tarafından 33 milyon dolara devralınan tesis faaliyetlerine Eti Bakır A.Ş. ismi altında devam ediyor.
İhalenin kazanılması açısından hiçbir avantajlı durum yok
CHP Milletvekili Deniz Yavuzyılmaz’ın Boyabat ihalesine ait argümanlarını Cengiz Holding’e sorduk. Holdingin karşılığı şöyle oldu:
■ Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü (MAPEG) tarafından Sinop ili hudutları dahilinde bulunan ER:3416434 sayılı IV. Küme maden alanının bakır uç eser üretimine yönelik tesis kurulması veya kurulu tesiste kapasite artışı yapılması kaidesi ile ihale edilmesine dair ihale ilanı 20.09.2024 tarihli Resmi Gazete’de ilan edilmiştir. Bu ihale ve şartnamesi hakkında şirketimiz, kamuoyu ile eş vakitli bilgi sahibi olmuştur.
■ Bahse husus ihale, maden mevzuatı kararlarında öngörüldüğü formda kapalı teklif ve açık artırma ihale yöntemine nazaran yapılacaktır. Şartname ve ihale dokümanlarına nazaran teklif sahibinin yılda minimum 2.000.000 ton tüvenan cevheri ve bu tüvenan cevherinden yılda taban 20.000 ton bakır uç eseri üretecek nitelikte tesisi 4 yıl içinde kuracağını taahhüt etmesi, ihaleye iştirak için kafidir. Ayrıyeten MAPEG’e müracaat halinde bu mühletin 5 yıla çıkarılması da mümkündür.
TÜM DÜNYADA BU TÜRLÜ…
■ Münasebetiyle bu bahiste mevcut bulunan izabe tesisin kapasitesinin artırılması yahut belirlenen müddette tesis kurulacağının taahhüt edilmesi ortasında ihalenin kazanılması açısından hiçbir avantajlı durum bulunmamaktadır. Öte yandan tüm dünyada; ortalarında madenciliğin de bulunduğu kimi stratejik alanlarda yapılan ihalelerde, eserin yarı mamul olarak yurt dışına satılmasını önlemek ve katma kıymeti ülkede tutmak için uç eser tesisi kuralı aranmaktadır.
Akıl almaz iptal edilmeli
■ İhale kamu hissesinin açık artırması yordamıyla yapılsa, devlet üretimden yüzde 25’e kadar hisse alabilecek. Yavuzyılmaz, “Bu hissenin yüzde 1’de bırakılması akıl alır üzere değil. İhale ya iptal edilmeli ya da koşulları değiştirilip kamu ziyanına olacak kararlar ve gelir kaybı ortadan kaldırılmalı” dedi.
Kamu ihalelerinin BEĞENİLEN HOLDİNGİ
Cengiz Holding, AKP iktidari periyodunda en çok kamu ihalesi alan şirket oldu:
■ İstanbul Havalimanı: 22 milyar Euro/2013
■ Kuzey Marmara Otoyolu: 4 milyar 700 milyon lira/2020
■ Boğaziçi Elektrik Dağıtım: 1 milyar 960 milyon dolar/2012
■ Rize-Artvin Havalimanı: 1 milyar 710 milyon lira/2016
■ İstanbul Taksim- 4. Levent Metrosu: 2 milyar lira/1992
■ İyidere Lojistik Limanı: 1 milyar 719 milyon lira/2020
■ Çanakkale, Balıkesir, Bursa Elektrik: 1 milyar 457 milyon lira/2010
■ Antalya, Burdur Akdeniz Elektrik: 1 milyar 10 milyon lira/2012
■ Ankara-İstanbul Süratli Tren 2. Etap: 1 milyar lira/2006
■ Trabzon-Aşkale Zigana (İkmal=: 953 Milyon 203 bin lira/2020
■ Trabzon Atasu Barajı (İkmal): 874 milyon lira/2020
■ Şile Ağva Yolu: 527 milyon 40 bin lira/2022
■ Artvin Yusufeli Barajı: 486 milyon 80 bin lira/2013
■ Trabzon Aşkale Yolu: 484 milyon 50 bin lira/2020
■ Seydişehir Eti Oymapınar HES: 417 milyon 85 bin lira/2003
■ Sivas, Tokat, Yozgat Elektrik: 400 milyon 70 bin lira/2010
■ Ordu-Giresun Havalimanı: 300 milyon lira/2011
■ Bingöl Genç Yolu: 72 milyon 80 bin lira/2016
■ İstanbul Maltepe Dolgu: 65 milyon lira/2012
■ Maçka-Karahava yolu: 596 milyon 978 bin lira/2019
■ Ankara-İstanbul YHT T26 tüneli: 456 milyon 506 bin lira/2012
■ Gayrettepe-İstanbul Metrosu: 4 milyar 845 milyon lira/2016
■ Gebze-Halkalı Banliyo Çizgisi: 8.3 milyon lira/2011
■ Ankara-Sivas Demiryolu Projesi: 13 milyar lira/2021
■ Bandırma-Ayazma Demiryolu : 9 milyar 449 milyon lira/2020
■ Yerköy-Yozgat-Sivas Demiryolu: 263 milyon lira/2014
■ Yusufeli Barajı ve HES: 486.8 milyon lira/2012
■ Urfa Ilısu Barajı ve HES: 4 milyar 851 milyon lira/2013
■ Zigana Tüneli: 446 milyon 297 bin lira/2020
■ Ovit Tüneli: 1.5 milyar lira/2023
■ Ilgaz Tüneli: 572 milyon lira/2011
■ Ereğli Limanı: 40 milyon lira/2024
■ Hüseyin Avni Paşa Korusu: 31.7 milyon lira/2014
■ Atasu Barajı HES (İkmal) : 400 milyon lira/2020