Türk Lisanı Tetkik Cemiyeti ismiyle 12 Temmuz 1932’de kurulan ve daha sonra Türk Lisan Kurumu ismini alan cemiyet, ‘Birinci Türk Lisan Kurultayı’nı 26 Eylül-6 Ekim 1932 tarihleri ortasında yaptı.
Yaşamı boyunca Türk lisanına ehemmiyet veren Atatürk, daha Türk Lisanı Tetkik Cemiyeti kurulmadan görüşlerini çeşitli tabanlarda lisana getiriyordu.
“Milli his ile lisan ortasındaki bağ çok kuvvetlidir”
AA’da yer alan habere nazaran; Atatürk, 2 Eylül 1930’da Prof. Sadri Maksudi (Arsal) Bey’in ‘Türk Lisanı İçin’ isimli kitabının iç kapağına,ifadelerini yazmıştı.
Atatürk’ün isteği
2 Temmuz 1932’de başlayan ve 11 Temmuz’da sona eren “Birinci Türk Tarih Kongresi’nin sonraki günü, Çankaya’da lisan bilimcilerin de katıldığı toplantı sonunda Atatürk, ”Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti üzere bir de ona kardeş bir lisan cemiyeti kuralım. İsmi Türk Lisanı Tetkik Cemiyeti olsun.” talimatı verdi.
Cemiyetin amacı
Cemiyet, tıpkı gün 12 Temmuz 1932’de kuruldu. Cemiyetin kurucuları ortasında hepsi milletvekili ve periyodun tanınmış edebiyatçıları, Samih Rifat, Ruşen Eşref Ünaydın, Celal Sahir ve Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) beyefendiler yer aldı.
Amaçlarını, “Türk lisanının öz hoşluğunu ve zenginliğini meydana çıkarmak, onu yeryüzü lisanları ortasında pahasına yaraşır yüksekliğe eriştirmek.” olarak ilan eden Cemiyet, 26 Eylül – 5 Ekim 1932 tarihleri ortasında Dolmabahçe Sarayı’nda Birinci Türk Lisanı Kurultayı’nı topladı.
Kurultayda farklı meslek kümelerinden beşerler yer aldı
Dil bilimcilerin yanı sıra müelliflerin, her meslekten aydınların, halk temsilcilerinin katıldığı kurultayda çalışma kolları kuruldu.
Türk Lisan Kurumu 88 yıl evvel, çok sayıda bilim adamı, gazeteci, muharrir, devlet adamı ve sanatçı üzere değerli meslek kümelerini topladığı Türk Lisanı Kurultayı’nda Türkçe’nin değerini vurgulamak için 26 Eylül gününü Lisan Bayramı ilan etti.
Cemiyet, 1934’te yapılan kurultayda Türk Lisanı Araştırma Kurumu ismini aldı, 1936’daki kurultayda ise ismi, bugünkü Türk Lisan Kurumu olarak değiştirildi.
Atatürk’ün vasiyetnamesi
Atatürk, vefatından kısa mühlet evvel yazdığı vasiyetname ile mal varlığını TDK ile Türk Tarih Kurumu’na bıraktı. TDK ve TTK, 1982 Anayasası ile oluşturulan ‘Atatürk Kültür, Lisan ve Tarih Yüksek Kurumu’na bağlandı.
Türkçeye verilmesi gereken önem
Türkçeye verilmesi gereken ehemmiyeti işaret eden Türk Lisan Bayramını 88 yıldan beri çalışmalarıyla güçlendiren TDK, kurulduğu günden bugüne Türk lisanının gelişmesi, gerçek kullanılması ve yaygınlaşması için ulusal ve memleketler arası alanda projelerini sürdürüyor.