Batı karşısında birçok alanda ortak adımlar atmasıyla bilinen Çin ve Rusya, uçak projesine uyuşmazlık yaşıyor.
İki ülkenin ortak yürüttüğü “CR-929” yolcu uçağı projesi, birtakım evrelerinde yaşanan aksaklıklarla gündeme geldi.
Sorun çıkaran iki ayrıntı
Pekin’in 50 milyar dolarlık projeye kimi Batılı şirketleri davet etmek istemesi ve Çin pazarındaki satış hissesini paylaşmak istememesi taraflar ortasında sorun yarattı.
Rusya’nın, Çin’in yolcu uçağının milletlerarası uçuş standartlarına daha uygun olması için birtakım kesimlerin Batılı üreticiler ile ortak üretilmesi teklifine karşı çıktığı sav edildi.
Rusya’nın motor ısrarı
Çin’in, uçağın motorunun geliştirilmesinde Rolls-Royce ve General Electric üzere Batılı firmaları dahil etmek istediği, Rusya’nın motorun iki ülke ortak üretimi olmasında ısrar ettiği ileri sürüldü.
Pekin’in, uçağın şasisi ve iniş ekiplerinin Alman yahut Amerikan imali olmasını tercih ettiği, Moskova’nın ise uçuş güvenliği sicilinin yetersiz olmasına rağmen bu modüllerin Rus üretimi olmasında direttiği aktarıldı.
Kâr paylaşımı anlaşmazlığı
Moskova’nın, Çin’in Batılı şirketleri dahil etme isteğini, Ukrayna-Rusya Savaşı nedeniyle uygulanan yaptırımlardan ziyan görmemek için Batı’ya verilen bir ödün olarak yorumladığı öne sürüldü.
İkinci kaynağa nazaran ise taraflar, kâr paylaşımı konusunda anlaşamıyor. Pekin, Çin’de satılacak uçaklar için Rusya’ya kâr hissesi vermek istemiyor.
Rusya teklife sıcak bakmıyor
Çin pazarındaki satışları büsbütün kendisine ayırmak isteyen Pekin, buna karşılık yurt dışı satışlarda Rusya’ya yüzde 70 hisse vermeyi teklif ediyor.
Ancak Rusya teklife sıcak bakmıyor zira uçağın ABD’li Boeing ve Avrupalı Airbus’un hakim olduğu global pazarda kısa müddette kıymetli hisse sahibi olabileceği öngörülmüyor.
Eşit hisse talebi
AA’nın aktardığına nazaran, bu durumda Çin pazarındaki satışlar, projeden elde edilecek çıkarın büyük kısmını oluşturacağından Ruslar, buradan eşit hisse almakta ısrar ediyor.
Rusya projeden büsbütün çekilebilir
Rusya medyasındaki kimi açıklamalarda, Moskova’nın bu şartlarda projeden büsbütün çekilmeyi değerlendirdiğinin işaretleri görülüyor.
Rus haber ajansı Tass, geçen ay yayımladığı haberde, Başbakan Yardımcısı Yuri Borisov’un projeye ait şu kelamlarına yer vermişti:
“İzlenecek yol bu üzere görünüyor”
“Çin’le proje üzerinde çalışıyoruz, işler prensipte uygun bir doğrultuda ilerliyor. Çin, bir sanayi devi haline geldikçe, bizim hizmetlerimize giderek daha az muhtaçlık duyuyor, iştirakimiz her geçen gün azalıyor.
Projenin geleceğine, ayrılıp ayrılmayacağımıza ait varsayım yürütmek istemiyorum lakin izlenecek yol bu üzere görünüyor.”
288 koltuklu CR-929 yolcu uçağı projesi
Çin Ticari Uçak Şirketi ile Rusya Birleşik Uçak Şirketince yürütülen proje, 2017’de başlamıştı.
Uzun ara uçuşlarında kullanılması planlanan 288 koltuklu uçağın birinci uçuşunu gelecek yıl yapması planlanıyordu.
Rusya’nın yaptırımlar yüzünden sermaye ezası çekmesi nedeniyle kanatların üretiminde geri kaldığı ve bunun projenin tamamlanmasını öteleyeceği öngörülüyor.