Evrin GÜVENDİK Ankara – Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün 10 Kasım 1938’de vefatının akabinde yaşanan acı ve hüzün o periyotta Ata’sının akabinde ağlayan vatandaşlar tarafından kaleme de alındı. Vatandaşlar bu büyük kayba ait hislerini sözcüklere döktü. Feryatlarının duyulması için de mektuplarını okunmaları hedefiyle Ankara Radyosu’na gönderdi. Lakin gönderilen mektup ve şiirler Radyoevi’ndeki vazifeliler tarafından beğenilmedi.
Araz’ın ağıdı da var
Bir evrak halinde arşive kaldırılan 38 mektup ve şiir, tam 86 yıl sonra araştırmacı muharrir Nüket Aşkın tarafından kaleme alınan “Kelimelerde Gizli Feryatlarla 10 Kasım ‘38” isimli kitapla arşivin tozlu raflarından gün yüzüne çıktı. 10 Kasım’a ilişkin gazete haberleri ile vatandaşların yaşadıkları acının boyutunu ortaya koyan çarpıcı fotoğrafların da yer aldığı kitapta Pir Sait isyanında şehit düşen Yüzbaşı Akif Türkoğlu’nun Uşak Ortaokulu öğrencisi kızı Cahide Türkoğlu tarafından yazılmış bir şiir ile Atatürk’le tıpkı gün evladını kaybeden bir babanın ağıt niteliğindeki şiiri de yer alıyor. Okuyanları o acılı günlere götüren his yüklü yazılar ortasında gazeteci müellif Nezihe Araz’ın mektubu da bulunuyor.
Feryatlarını duyuramadılar
Araştırmacı muharrir Nüket Aşkın, şunları söyledi:
“10 Kasım’a ait bir kitap yazma fikrim yoktu. Yakın bir tarihte Makbule Hanım’ın hayatını anlatan 14 yıl emek verdiğim bir kitap yayınladım. Bu araştırma sürecinin sonlarına yaklaştığım bir periyottu. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi’nde evrak taraması yaparken karşıma sık sık birebir belge çıkmaya başladı. Evvelce ilgimi çekmeyen bir belgeydi bu. Merak edip belgeyi inceledim. Atatürk’ün vefatı sonrası Ankara Radyosu’na yazılmış mektuplar ve şiirlerdi bunlar. 10 Kasım’a dair yazılmış sayısız mektup ve şiir vardı fakat bu belgeyi değişik kılan öbür detayları fark ettim. Mektupların tamamı 10 Kasım günü ve çabucak sonrasındaki birkaç gün içinde kaleme alınmıştı. Beşerler seslerini Ankara Radyosu’nda duyurmak istemişlerdi. Her mektubun üzerinde Radyoevi’ndeki vazifeliler tarafından ‘Olmaz, kolay anlatım vb’ üzere el yazılarıyla notlar alınmış ve bu mektuplar, şiirler radyoda okunmamıştı. Yani bu beşerler feryatlarını duyuramamışlardı.
Belgeleri gördükten sonra kitaplaştırmaya karar verdim. Mektup ve şiirler ortasında Osmanlıca olanlar vardı. Tercüman arkadaşım Musa Elçiboğa’dan bu metinlerin çevirisini rica ettim. Çeviriler tamamlandığında mektup sayısının da 38 olduğunu gördüm. 1938 yılında okunmamış 38 mektuptan çok etkilendim doğal ki. Artık kitabın ismi aşikâr olmuştu.”
‘Baba, evlat, kardeş acısından büyük…’
10 Kasım 1938’deki duyguyu ön plana çıkarmak için kitaplaştırdığını belirten Nükhet Aşkın, mektupların Ankara Radyosu’nda yayınlanmaması konusunda ise “Bence radyodaki vazifeliler de bu mektupları yazanlar kadar duygusal bir atmosferdeydi ve kolay kolay hiçbir yazıyı, şiiri Atatürk’e layık görememişti” tabirlerini kullandı. Aşkın “Okuduğunuzda fark edeceksiniz ki insanların yalnızca bir Cumhurbaşkanı’nı, kurucu önderini, kurtarıcısını kaybetmiş üzere değil. Baba, evlat, kardeş acısından büyük bir acıyla kavrulduklarını hissediyorsunuz” dedi.
